Op zondag 28 juni vindt de tweede editie van AlbaNova – Midzomerfestival voor creatie en muzikaal erfgoed plaats op de Landcommanderij van Alden Biesen. De komende weken kan u hier interviews lezen met enkele van de artiesten die op het AlbaNova programma staan.

Alle info & tickets: www.albanovafestival.com

Interview met Thomas Smetryns

Wat betekent oude muziek voor een componist zoals jij vandaag?

Al van in mijn opleiding heb ik altijd interesse gehad voor oude muziek. Ik ben begonnen als gitarist, en aangezien ik toen bijna altijd oude muziek voorgeschoteld kreeg, heb ik besloten om luit te gaan studeren en dat te combineren met compositie. Daardoor heb ik gedurende een hele tijd ervaring opgedaan in het interpreteren van oude muziek. Nu speel ik geen luit meer, maar ik denk dat er wel een belangrijk aspect van die praktijk is overgebleven. Ik werk heel vaak op basis van vertrouwen met muzikanten en observeer hoe zij het materiaal interpreteren. Soms gaat dat over heel kleine dingen, zoals bepaalde fraseringen of dynamiek die niet helemaal uitgecomponeerd zijn maar eerder vrij gelaten worden. Ik denk dat dat iets is dat ik heb meegenomen uit de oude muziek, waar dit soort informatie ook niet in de partituur aanwezig is en door de muzikanten zelf wordt toegevoegd. Die manier van werken is niet alleen het resultaat van mijn ervaring met oude muziek en de uitvoeringspraktijk ervan, maar zie ik even goed in jazz en in muziek van andere componisten.

Daarnaast ben ik ook altijd gefascineerd door instrumenten die niet zo heel conventioneel zijn, en die vaak aanleunen bij de historische muziekpraktijk. Ik heb al verschillende stukken geschreven voor renaissance-instrumenten en ik krijg ondertussen ook vaak de vraag om voor historische instrumenten iets te maken.

Word je in een bepaalde rol getypecast?

Het is wel wat zo gegroeid, en ik heb dat zelf niet helemaal in de hand. Doordat ik een aantal stukken gemaakt heb in een bepaalde richting, krijg ik nu regelmatig gelijkaardige vragen. Mensen denken: “we gaan iets voor kinderen doen” of “We hebben een eigenaardige bezetting, dus we vragen het aan Thomas”. Door de samenwerking met LOD (Gents muziektheaterhuis, kc) word ik ook vaker aangesproken vanuit de wereld van het theater, wat dan weer een ander netwerk met zich meebrengt. Ik vind dat allemaal fantastisch en het zorgt ervoor dat mijn werk als componist heel divers en sociaal wordt, wat ik heel belangrijk en stimulerend vind, maar men heeft mij bijvoorbeeld nog nooit om een strijkkwartet gevraagd. Ik zou dat ook wel heel graag eens doen, maar het komt er voorlopig niet van.

Om terug te komen op de oude muziek: het is dus eerder het instrumentarium en de manier van denken en musiceren die je aantrekken dan het repertoire zelf.

Ja, ik heb vroeger, heel lang geleden, ook wel al dingen gedaan met het repertoire. Ik heb bijvoorbeeld een cyclus gemaakt rond Monteverdi, maar dat dateert al van aan het begin van de 21^ste eeuw (lacht).

In de muziekgeschiedenis van de voorbije halve eeuw is het gebruiken van oude muziek of van historisch beladen modellen lange tijd not done geweest, zeker vanuit de hoek van het modernisme en de avant-garde. Heb je als componist ooit weerstand ervaren of zelf terughoudendheid gevoeld om met het verleden aan de slag te gaan?

Dat speelt altijd wel ergens in het achterhoofd, maar het muzieklandschap in België is zodanig divers… Er zijn wel een aantal figuren die daar sterke uitspraken over doen, maar niets verplicht je natuurlijk om naar hen te luisteren. Ik heb gestudeerd bij Godfried-Willem Raes en was het niet altijd eens met zijn kritieken, bijvoorbeeld op postmoderne componisten. Maar door zijn uitgesproken mening ben ik wel zelf gaan nadenken over de vraag waarom een bepaald soort muziek wel of niet past binnen een esthetisch kader. Als componist heb ik daar verder geen echte hinder van ondervonden. Je maakt natuurlijk muziek om een bepaald publiek te bereiken, en daarvoor schakel je jezelf ook in een bepaalde stroming in. Ik merk bij mezelf wel een aantal raakvlakken met andere componisten, maar mijn interesses zijn te divers om bij één bepaalde groep te horen. Ik neig wel eerder naar de Angelsaksische strekkingen, zoals John Cage, Morton Feldman of Christian Wolff en heel wat Engelse componisten. Vele van die componisten heb ik trouwens door Godfried-Willem Raes leren kennen.

De componisten die je noemt, maakten hun muziek ook in nauwe samenwerking met muzikanten. Dat soort ontmoetingen tussen musici en componisten stond ook centraal in de Écoles du Nord waarrond AlbaNova dit jaar draait. Deze bijeenkomsten vonden natuurlijk plaats in een tijdperk waar het veel minder evident was om contacten te leggen en te onderhouden. Waar of hoe speelt deze communicatie zich vandaag af volgens jou?

Er zijn verschillende plaatsen denk ik. Sommige centra die in de 20ste eeuw belangrijk waren, zijn er

vandaag nog steeds, zoals Darmstadt (waar elke zomer in juli de Internationale Ferienkurse für Neue Musik doorgaan, kc) of IRCAM (Institut de Recherche et Coordination Acoustique/Musique) in Parijs. Zelf ben ik één keer in Darmstadt geweest, maar dan in maart. (lacht) Ik zou wel eens naar de Ferienkurse willen gaan, maar ik zou me dan waarschijnlijk eerder een outsider voelen. Heel vaak zijn er ook festivals en workshops waar je elkaar kan ontmoeten. Daarnaast speelt het zich toch voornamelijk ook online af. Er zijn een aantal mensen met wie ik contacten onderhoud en dan af en toe afspreek om elkaar te ontmoeten. Soms kom je dan mensen voor het eerst tegen wiens muziek je al langer kende. Er zijn een aantal websites die daar heel handig voor zijn; voor mij is dat vooral Soundcloud, waar je de ruimte hebt om te luisteren en met elkaar in contact te komen. Daar zijn al concerten uit voortgekomen, maar ook goeie connecties.

Wat mogen we verwachten op AlbaNova?

We gaan met een nieuw kwartet spelen, en op het einde van het festival ga ik draaien met het dj-duo Kopi & Luwak. Bij dat duo focussen we op de invloeden van etnische muziek op de populaire muziek van de jaren ’20 tot de jaren ’50. We hebben dat samengebracht onder de noemer ‘Euro-Exotica’ wat verschillende facetten met zich meebrengt. Enerzijds was er in die tijd een echte interesse voor nieuwe klanken, maar onderhuids speelt er ook een soort dominantie van het Westen op Afrika of de Pacific mee. We hebben ondertussen al een hele collectie muziek, en op sommige platen ligt letterlijk al een hele dikke laag stof. Er is één plaat uit Suriname waar er gezongen wordt over de slavernij van de zwarten, maar met een soort Westerse bigband op de achtergrond. Er is ook nogal wat Afrikaanse muziek, onder meer uit Congo, waar het Belgische Sabam dan de auteursrechten op beheert. Omgekeerd zie je ook hoe de Afrikaanse ritmiek doorsijpelt in de Belgische pop- en rockmuziek.

Bij het kwartet ga ik vooral met mijn collectie stemvorken spelen. Benjamin Dousselaere neemt de elektronica en platenspelers voor zijn rekening, en Benjamin Glorieux en Stefaan Smagghe spelen cello en viool. We gaan een aantal werken van mij spelen, maar ook andere muziek die erbij past, zoals het werk van de Japans-Braziliaans-Nederlandse componist Luiz Henrique Yudo. De stukken die ik maak zullen uitgaan van een bepaalde fysieke ervaring. We vertrekken vanuit de stemvorken, waarmee de cello en de viool proberen te versmelten of net tegen de zuivere tonen in te gaan door middel van precies bepaalde frequenties. Elementen uit de psychoakoestiek zoals som- en verschiltonen spelen daarbij ook een grote rol. Doorheen de verschillende onderdelen van het programma gaan we op zoek naar een afwisseling tussen statische en meer melodische momenten. Het volledige programma zal opgebouwd zijn zoals een album of een plaat, met een weloverwogen plaatsing van de verschillende stukken.

Interview Klaas Coulembier

Kwartet Helmholtz – Intonations
13.20 uur
Rijschool / Betalend

Kopi & Luwak – Euro-Exotica
17.00 uur (doorlopend tot 19.00 uur)
Tiendschuur / Inbegrepen in algemeen toegangsticket

By Axel De Schrijver