(NL)

Onlangs werden in de bibliotheek van kasteel d’Ursel in Hingene vier verloren gewaande partituren van de Italiaanse componist Gaspare Spontini (1774-1851) teruggevonden. Het gaat om vier autografische manuscripten van drie opera’s en een cantate die door specialisten als definitief verloren werden beschouwd:
– Il quadro parlante (melodramma buffo, 1800, Palermo)
– Il geloso e l’audace (drama giocoso, 1801, Rome)
– Le metamorfosi di Pasquale ossia Farsa (farsa giocosa, 1802, Venetië)
– L’eccelsa gara (cantate, 1806, Parijs)

Tijdens de persconferentie werden alvast drie aria’s en één duet voor het eerst in meer dan tweehonderd jaar opnieuw uitgevoerd.

Het is zeer waarschijnlijk dat deze partituren in de hertogelijke bibliotheek zijn terechtgekomen via de erven van Céleste Erard (1790-1878), Spontini’s vrouw en telg van de gerenommeerde familie piano- en harpenbouwers. Sabine Franquet de Franqueville (1877-1941), de echtgenote van hertog Robert d’Ursel (1873-1955) stamde langs moederszijde af van de Erard-dynastie en zo moeten de Spontini-partituren in het bezit van de familie d’Ursel zijn gekomen.

Gaspare Spontini is een van de grote namen uit de operageschiedenis. Hij werd door Hector Berlioz en Richard Wagner zeer bewonderd en zijn werk is nu nog altijd relevant. Dat bewijzen de recente dvd-opname van zijn opera La fuga in maschera (2014) en de opvoeringen van La Vestale in de Muntschouwburg (2015) en van Olympie in het Théâtre des Champs-Élysées in Parijs (2016).

De vier ontdekte werken dateren uit een, door gebrek aan beschikbare bronnen, minder bestudeerde periode uit Spontini’s leven, namelijk de overgang tussen zijn vroege carrière in Italië en zijn activiteiten in Parijs, waar hij werd gesteund door keizerin Joséphine. Over die periode schrijft Spontini-specialist Anselm Gerhard in The New Grove Dictionary of Music and Musicians: ‘Minstens twaalf van zijn opera’s kenden hun première in Italië. Het lijkt erop dat hij tussen 1796 en 1802 in Rome, Florence en misschien ook Venetië werkte. Er is echter maar weinig onderzoek gedaan naar de details van zijn vroege carrière of naar de uitvoeringsdata van zijn stukken, omdat vele van deze operapartituren niet bewaard zijn.’

Deze vier teruggevonden werken helpen dus een lacune vullen in de biografie en de artistieke productie van Spontini. Daar waar de drie opera’s belangrijke schakels zijn in zijn operaproductie, onthult de cantate L’eccelsa gara meer informatie over Spontini’s nauwe contacten met Napoleon en Joséphine. Spontini componeerde deze cantate, op een tekst van de Rossinilibrettist Luigi Balocchi, om de overwinning van Napoleon in de slag bij Austerlitz te vieren.

Het belang van deze vondst kan dan ook moeilijk overschat worden: het betreft vier definitief verloren gewaande werken uit een minder gedocumenteerde, maar cruciale periode uit het leven van een van de belangrijkste operacomponisten uit het begin van de 19de eeuw.

Deze partituren zijn niet alleen van groot internationaal muziekhistorisch en artistiek belang, ze vertellen ook een brok boeiende geschiedenis van de familie d’Ursel en dus van het kasteel van Hingene. De kasteelbibliotheek, die vanaf de 18de eeuw werd bijeengebracht, werd samen met een deel van de originele inboedel in 2009 door de hertog d’Ursel in langdurige bruikleen gegeven aan de Provincie Antwerpen.

‘Soms bestaat het leven uit toevalligheden’, zegt Stéphane, de huidige hertog d’Ursel. ‘Als mijn familie en ik niet beslist hadden om te verhuizen, dan zou deze ontdekking zonder twijfel uitgesteld zijn tot de volgende generatie. Bij de verhuis van duizenden fraai gedrukte en ingebonden boeken naar Hingene kwamen immers ook enkele meer eenvoudige banden tevoorschijn. Binnenin zag ik pagina’s vol muzieknoten. “Tiens”, zei ik tegen mezelf, “we hadden een muzikant in de familie”. Tot ik de naam van Gaspare Spontini zag staan. Als historicus herinnerde ik me dat hij iets te maken had met Napoleon. Internet en Youtube leerden me dat Spontini inderdaad beroemd was tijdens het Empire, maar ook dat zijn muziek meer dan interessant en bij wijlen zelfs briljant is.’

‘Toen ik de bibliotheek in 2009 in bruikleen gaf aan de provincie, heb ik Koen De Vlieger, directeur van het kasteel, op het hart gedrukt om de vier manuscripten niet te beoordelen op hun uiterlijk, maar er goed voor te zorgen. Ze zijn van grotere waarde dan al die planken vol met prachtige boekbanden. Ik houd eraan om hulde te brengen aan de gedeputeerde voor Cultuur, Luk Lemmens, en aan de medewerkers van de Provincie Antwerpen omdat ze meer wilden weten over deze manuscripten. Ze hebben ze onderzocht en gedigitaliseerd en ze consulteerden experten zodat deze verloren gewaande stukken optimaal gevaloriseerd zullen kunnen worden. Ik kijk nu al reikhalzend uit naar al wat Gaspare Spontini nog voor ons in petto heeft!’

Om de partituren verder te bestuderen en klaar te maken voor eventuele uitvoeringen en opnamen, heeft de Provincie Antwerpen een overeenkomst afgesloten met een onderzoeksgroep van de bibliotheek van het Koninklijk Conservatorium Antwerpen.

‘Dit project zal nog veel weerklank krijgen. Er wacht de muziekliefhebbers nog veel moois om verder te ontdekken. Ik geloof dat we genoeg materiaal hebben om een echte Spontini-revival te doen ontstaan. De provincie zal hier vanuit dit kasteel graag aan blijven meewerken’, besluit Luk Lemmens, gedeputeerde voor Cultuur.

(EN)

Unique discovery in the library of Castle d’Ursel, Hingene, Belgium

Recently four scores, presumed lost, by Italian composer Gaspare Spontini (1774-1851) were rediscovered in the library of Castle d’Ursel in Hingene. The find consists of four autograph manuscripts of three operas and a cantata which had been considered by specialists to be definitively lost:

– Il quadro parlante (melodramma buffo, 1800, Palermo)
– Il geloso e l’audace (drama giocoso, 1801, Rome)
– Le metamorfosi di Pasquale ossia Farsa (farsa giocosa, 1802, Venice)
– L’eccelsa gara (cantata, 1806, Paris)

It seems very likely that these scores have ended up in the ducal library via the descendants of Céleste Erard (1790-1878), Spontini’s wife and member of the renowned family of piano and harp makers. Sabine Franquet de Franqueville (1877-1941), the wife of Robert, Duke d’Ursel (1873-1955), was descended on her mother’s side from the Erards and the Spontini scores must have come into the possession of the d’Ursel family in this way.

Gaspare Spontini (1774-1851) is one of the great names in opera history. He was much admired by Hector Berlioz and Richard Wagner and his work remains relevant today, as witness the recent DVD recording of his opera La fuga in maschera (2014) and the performances of La vestale at the Monnaie Opera House in Brussels (2015) and of Olimpie at the Champs-Elysées Theatre in Paris (2016).

These four newly-discovered works date from a period in Spontini’s life that has been less studied for want of available sources, namely the transition between his early career in Italy and his activities in Paris, where he was supported by the Empress Josephine.

Spontini specialist Anselm Gerhard writes of this period in the New Grove Dictionary of Music and Musicians: ‘At least 12 of his operas had their first performances in Italy, and it seems that he must have visited Rome, Florence and perhaps Venice between 1796 and 1802 – although little research has been done into the details of his early career or the dates of performance of several of his works (many of the scores are not preserved).’

These four rediscovered works therefore help us fill a gap in Spontini’s biography and artistic production. While the three operas are important missing links in his opera production, the cantata L’eccelsa gara divulges more information about Spontini’s close contacts with Napoleon and Josephine. Spontini composed this cantata with a text by Rossini’s librettist Luigi Balocchi, to celebrate Napoleon’s victory at the Battle of Austerlitz.

The importance of this discovery can thus hardly be over-estimated: it consists of four works presumed quite lost from a less-documented but crucial period of the life of one of the most important opera composers of the early nineteenth-century.

These scores are not only of great international musicological and artistic importance but a fascinating fragment of the history of the d’Ursel family and therefore of the Castle of Hingene itself. The castle library, formed from the 18th century onwards, was, with part of the original furniture, placed by the Duke d’Ursel on long-term loan to the Province of Antwerp in 2009, so that everything may be seen in situ in the castle.

‘Sometimes life is made up of happy accidents’, says Stéphane, the present Duke d’Ursel. ‘If my family and I had not decided to move, then this discovery would undoubtedly have been deferred until the next generation. Instead, when thousands of beautifully printed and bound books were being relocated to Hingene some turned up with rather simpler bindings. Looking inside I saw pages filled with musical notation.”Well”, I said to myself, “we must have had a musician in the family.” Then I saw the name of Gaspare Spontini. As a historian I remembered that he had something to do with Napoleon. From the Internet and from YouTube I learned that Spontini was indeed famous during the Empire, but I also experienced that his music is more than interesting; at times even brilliant.’

‘When, in 2009, I gave the library to the Province on long-term loan, I impressed on Koen De Vlieger, director of the Castle, not to judge the four manuscripts by appearances but to look after them carefully. They are worth more than all those shelves full of fine bindings. I must pay tribute to Luk Lemmens, the responsible for culture, and to his colleagues at the Province of Antwerp because they wanted to know more about these manuscripts, presumed lost. They researched them, digitalised them and consulted experts about them so that they could be fully and properly appreciated. I am now eagerly looking forward to seeing all that Gaspare Spontini has in store for us!’

The Province of Antwerp has come to an arrangement with a research group from the Royal Antwerp Conservatory to enable the scores to be further studied and prepared for eventual performance and recording.

‘This project will have a resounding impact. Music-lovers have many splendid treats in store. I believe that we have enough material to spark off a real Spontini revival. Here at the castle the Province will continue to take great pleasure in contributing to it’, concludes Luke Lemmens, Councillor for Culture.

Gaspare Spontini

By Axel De Schrijver