L’Orfeo, rechtstreeks vanuit De Bijloke in Klara Live op dinsdag 10 januari 2017.
Via Radioplus.be 7 dagen herbeluisterbaar.

Klara zet dit Monteverdi-jaar in met de rechtstreekse uitzending van L’Orfeo, live vanuit de Bijloke in Gent. Voor de uitvoering zorgen L’Arpeggiata, vocaal ensemble Voces8 en een  cast van solisten o.l.v. Christina Pluhar. Claudio Monteverdi schreef zijn ‘favola in musica’ L’Orfeo in 1607. Precies 410 jaar later is dit werk nog steeds een van de absolute toppers in het opera- en concertrepertoire.

De wieg van de componist
Monteverdi groeide op in Cremona en werd muzikant bij de hertog van Mantua, bekend om zijn progressieve muzikale smaak. In 1602 volgde hij zijn leermeester Giaches De Wert op als kapelmeester van Mantua. In 1613 werd Monteverdi muziekdirecteur van de San Marcobasiliek in Venetië. Daar bewees hij dat hij een meester was in alle stijlen en genres: madrigalen en opera in de moderne ‘seconda prattica’, prachtige kerkmuziek in de oude polyfone of ‘prima prattica’, en een combinatie van beide in zijn Mariavespers.

Het ontstaan van de seconda prattica
Tijdens de renaissance onderzocht een groepje Florentijnse intellectuelen hoe ze ook in de muziek meer aansluiting konden vinden bij de oude Grieken. Ze keerden zich af van de oude polyfonie, waarbij verschillende stemmen tegelijk verschillende zanglijnen zongen. Onder het motto: “de muziek moet de dienaar zijn van het woord, en niet de maîtresse”, verkozen ze een solostem, die zong in een stijl die dicht bij het gesproken woord stond en waarbij tekstverstaanbaarheid centraal stond. In 1600 componeerden de componisten Emilio de Cavalieri , Jacopo Peri en Giulio Caccini voor de Medici’s in Firenze elk uitgebreid muziek voor gezongen theater in deze nieuwe stijl.

Van de seconda prattica naar opera
Cultuur was het pronkmiddel bij uitstek van de noblesse, en de hertog van Mantua wilde niet onderdoen voor de Medici’s uit Firenze. Daarom gaf Hertog Gonzaga zijn huiscomponist Claudio Monteverdi en librettist Alessandro Striggio de opdracht een groot spektakel te maken voor het karnaval van 1607. En net als bij Peri en Caccini moest het over de mythe van Orpheus en Eurydice gaan. Dus componeerde Monteverdi zijn ‘favola in musica’ L‘Orfeo. En zo werd niet alleen een nieuwe stijl , maar ook een nieuw muziekgenre geboren: de opera. Omdat Monteverdi’s muzikale fabel een avondvullend werk werd met een grote muzikale structuur en met een samenhangende muzikale dramaturgie, wordt hij als het begin van de opera beschouwd.

L’Orfeo
De opera is ingedeeld in 5 bedrijven, met een afwisseling van solostukken, madrigalen, en een uitgebreid instrumentale ensemble. De tekst is de leidraad van de muzikale compositie, maar ook harmonie, ritme en instrumentatie zorgen voor een ongelofelijke expressie en klankrijkdom. Zo klinkt de klavecimbelbegeleiding van de herders helemaal anders dan het orgel bij de zang van Charon, de god van de onderwereld die Orfeo overzet om zijn geliefde Euridice te zoeken. En wat voor een pijn horen we als Orfeo zich ondanks het verbod van Pluto omdraait naar Euridice, en zo zijn geliefde verliest in ‘Cosi per troppo amor mi perdi?’

Opnamen
De opname in 1969 van Nikolaus Harnoncourt, op oude instrumenten en volgens de inzichten van de oude muziekpraktijk, was een mijlpaal in muziekpraktijk. In het Rubensjaar 1977 bracht Jos Van Immerseel een memorabele Orfeo op de planken in Antwerpen. Intussen zijn er tal van goede opnamen voorhanden. Het concert van Christina Pluhar en haar fenomenale groep L’Arpeggiata belooft een eerste muzikaal hoogtepunt in 2017 te worden. Want Monteverdi’s Orfeo blijft een belevenis, ook na 410 jaar.

De Bijloke, Klara Live, L'Arpeggiata, Monteverdi

By Axel De Schrijver

Related posts

In bocca al lupo – Nicolas Achten & Muziektheater Transparant

Laus Polyphoniae van 22 tot 31 augustus 2014

Muziektheater Transparant : audities jongerenopera